„Grudniowy wstał świt, nie wiedział nikt nic
Milczały jak grób telefony
A w radiu wódz sam, ogłosił, że stan
Wojenny jest wprowadzony”[1]
13 grudnia 1981 roku w świat popłynęły pamiętne słowa generała Wojciecha Jaruzelskiego: „Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią. […] Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju.”[..] To fragment przemówienia wyemitowanego w Polskim Radiu o godzinie 6.00, a w Telewizji Polskiej o 9.00.
Stan wojenny na terenie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej został wprowadzony na mocy uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 roku, na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego[2] (WRON), tymczasowego organu władzy kierowanego przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Na Polaków nałożono wiele ograniczeń, m.in. wyłączono telefony, wprowadzono godzinę milicyjną, cenzurę korespondencji, zamknięto granice, zawieszono wydawanie prawie wszystkich czasopism, programów radiowych i telewizyjnych, zmilitaryzowano wiele zakładów pracy. Od pierwszych godzin rozpoczęło się aresztowanie oraz internowanie działaczy związanych z NSZZ „Solidarność” i innymi organizacjami opozycyjnymi.
Czy Polacy pamiętają tamte wydarzenia z lat 1980-1981? Jaki obraz stanu wojennego mamy w swojej pamięci? Co najmłodsze pokolenia wiedzą o tamtych „dniach pełnych nadziei pełnych rozmów i \sporów gorących […] o tych ludziach, którzy poczuli że są teraz właśnie u siebie solidarnie walczą o dzisiaj i o jutro”[3]?
Z tą pamięcią bywa różnie, ale ożywiać ją mogą spotkania ze świadkami historii. Takie żywe lekcje historii stały się tradycją w IX LO, każdego roku zapraszani są do szkoły ludzie związani z działalnością opozycyjną w czasach PRL-u. W tym roku, w związku z 40-stą rocznicą wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, zostali zaproszeni dwaj zasłużeni opozycjoniści, Pan Leszek Jaranowski oraz Pan Kazimierz Łapczyński.
Leszek Jaranowski z działalnością opozycyjną jest związany od końca lat 70-tych, zajmował się kolportażem ulotek i nielegalnych wydawnictw. Do NSZZ „Solidarność” należał od początku jej istnienia, był przewodniczącym Komisji Zakładowej w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL Kraków. Po ogłoszeniu stanu wojennego włączył się aktywnie w tworzenie i działalność podziemnych struktur „Solidarności”, angażował się w działalność podziemnego ruchu wydawniczego. Internowany i represjonowany w wojskowym obozie specjalnym w Czerwonym Borze. W latach 1983 – 1989 redaktor i drukarz „Hutnika”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności, uhonorowany nagrodą „Paszporty wolności”.
Kazimierz Łapczyński działał w NSZZ ”Solidarność” na terenie Huty im. Lenina od początku jej tworzenia, został szefem związku w największej jednostce kombinatu, Zakładzie Mechaniczno-Odlewniczym. Po wprowadzeniu stanu wojennego działał w komitecie strajkowym Huty Lenina, później stworzył z trójką kolegów Komitet Ocalenia Solidarności, który kierował podziemnym związkiem. Był również związany z podziemnym ruchem wydawniczym, zaangażował się w przygotowanie wielu manifestacji robotniczych, które wychodziły spod bramy Huty Lenina. Służby podejrzewały go o związki z podziemiem i o nielegalną działalność, ale nigdy nie został na niej przyłapany. Internowany i represjonowany w wojskowym obozie specjalnym w Czerwonym Borze. Odznaczony Krzyżem Wolności Solidarności.
W dniu 8 grudnia 2021 roku w IX LO im. Zygmunta Wróblewskiego odbyło się spotkanie ze wspomnianymi świadkami historii – aktywnymi działaczami w NSZZ „Solidarność” w latach 1980-1981, prześladowanymi przez reżim komunistyczny działaczami podziemia solidarnościowego.
W spotkaniu uczestniczyły klasy 3i, 3e oraz 3c. Uczniowie wysłuchali wspomnień zaproszonych gości związanych z działalnością w strukturach związkowych, organizacją manifestacji, akcji strajkowych, drukiem i kolportażem prasy podziemnej oraz osadzeniem w Wojskowym Obozie Specjalnym w Czerwonym Borze w okresie stanu wojennego. Słuchacze obejrzeli również interesujący film pt.: „Niewidzialni drukarze”, wystawę prezentującą historyczne zdjęcia dokumentujące omawiane wydarzenia oraz pamiątki z tamtych dni – przedmioty wykonywane przez internowanych działaczy „Solidarności”: okolicznościowe kartki, koperty, znaczki, grafiki, emblematy nawiązujące symboliką do religii, niepodległości lub ideałów bliskich ludziom „Solidarności”. Goście przynieśli ze sobą również wydawnictwa podziemne i cenne pamiątki, np.: opaskę z napisem Solidarność z okresu strajku w Hucie, flagę Solidarności z kopalni Wujek (w języku konspiracji nazywaną „szmatą”) oraz powielacze. Spotkanie zakończył pokaz drukowania, uczniowie mogli z pomocą pana Leszka Jaranowskiego powielić plakaty i ulotki, co sprawiło im dużo radości.
Spotkanie było ciekawe i barwne. Zaproszeni goście nie tylko sami opowiadali młodzieży o tamtych wydarzeniach, ale starali się wciągać uczniów do rozmowy, zadawali młodzieży pytania, a poprawne odpowiedzi były nagradzane wręczanymi śpiewnikami piosenek patriotycznych i utworów z okresu stanu wojennego. Wielu uczniów „Wróblewskiego” w czasie przerw prowadziło indywidualne rozmowy z naszymi gośćmi.
Spotkanie zostało zorganizowane przez Panią mgr Barbarę Bierówkę, nauczycielkę języka polskiego w IX LO, opiekę nad młodzieżą w trakcie spotkania pełniły również pani mgr Marta Kokoszka, Pani mgr Małgorzata Nowakowska, Pani mgr Paulina Wójtowicz, Pani mgr Marta Kandefer.
Kraków, 11.12 2021 r., mgr Barbara Bierówka
ul. Czapińskiego 5
30-048 Kraków
+48 12 633 37 64